NGUYÊN NHÂN GÂY LOÃNG XƯƠNG
Loãng xương là gì?
Loãng xương là tình trạng xương bị mỏng đi và trở nên giòn, dễ gãy. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 25% phụ nữ trên 65 tuổi và 5% nam giới trên 65 tuổi mắc bệnh này.
Nhiều yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng đến khả năng mắc loãng xương, trong đó có những yếu tố có thể kiểm soát được và những yếu tố không thể tránh khỏi.
Quá trình tái tạo xương
Xương là một mô sống, bên trong có các khoang nhỏ tạo thành cấu trúc giống như tổ ong. Ở người bị loãng xương, các khoang này lớn hơn bình thường, làm xương trở nên yếu và dễ gãy hơn.
Hiểu về loãng xương cần bắt đầu từ việc hiểu cách xương được hình thành và tái tạo như thế nào. Xương liên tục chịu áp lực từ các hoạt động hàng ngày và do đó, quá trình tái tạo diễn ra liên tục để đáp ứng nhu cầu này.
Quá trình tái tạo xương diễn ra theo hai giai đoạn:
Trong phần lớn cuộc đời, sự phối hợp giữa hai loại tế bào này diễn ra hài hòa. Tuy nhiên, theo thời gian, quá trình này có thể bị rối loạn, khiến tế bào hủy xương hoạt động mạnh hơn tế bào tạo xương, dẫn đến mất xương.
Ở độ tuổi đôi mươi, khối lượng xương đạt mức tối đa. Sau đó, xương dần mất đi do tốc độ phân hủy xương diễn ra nhanh hơn tốc độ tái tạo.
Các yếu tố duy trì sự cân bằng của xương
Hormone tuyến cận giáp (PTH) đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái tạo xương. Nồng độ PTH cao có thể kích hoạt tế bào hủy xương, dẫn đến mất xương quá mức. Nồng độ canxi trong máu là yếu tố quyết định sự tiết PTH.
Tình trạng thiếu canxi trong máu (hạ canxi máu) có thể làm tăng nồng độ PTH, dẫn đến việc cơ thể lấy canxi từ xương để duy trì mức canxi cần thiết trong máu.
Canxi có vai trò quan trọng đối với:
Cơ thể sẽ sử dụng canxi từ xương nếu không được cung cấp đủ từ chế độ ăn uống. Vì vậy, bổ sung đầy đủ canxi trong suốt cuộc đời là yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa loãng xương.
Ở tuổi thanh thiếu niên và giai đoạn trưởng thành sớm, cơ thể tích lũy xương nhiều nhất. Việc cung cấp đủ canxi trong thời gian này giúp xương chắc khỏe về sau. Khi có tuổi, việc duy trì chế độ ăn giàu canxi sẽ giúp giảm tốc độ mất xương.
Vitamin D cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì lượng canxi trong xương. Vitamin D giúp cơ thể hấp thụ canxi từ ruột.
Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, có tới 50% người cao tuổi bị gãy xương hông có mức vitamin D rất thấp. Khi cơ thể không có đủ vitamin D, việc hấp thụ canxi từ thực phẩm hoặc các nguồn bổ sung sẽ bị suy giảm.
Thiếu hụt vitamin D còn kích thích quá trình sản sinh PTH, làm tăng hoạt động của tế bào hủy xương, từ đó dẫn đến mất xương nhanh hơn.
Tắm nắng giúp cơ thể bổ sung vitamin D, phòng ngừa loãng xương
Tác động của hormone
Loãng xương thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi, đặc biệt là phụ nữ da trắng và châu Á, hơn là ở nam giới. Một trong những nguyên nhân chính là do sự suy giảm nồng độ estrogen sau khi mãn kinh. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của quá trình tái tạo xương.
Sự sụt giảm estrogen làm thay đổi nồng độ của các chất truyền tín hiệu trong cơ thể, khiến tế bào hủy xương hoạt động mạnh hơn và làm mất xương nhanh hơn.
Một số bệnh lý và thuốc điều trị có thể làm tăng tốc độ tiến triển của loãng xương. Tình trạng này được gọi là loãng xương thứ phát, thường gặp ở những người sử dụng glucocorticoid như cortisone và prednisone trong thời gian dài.
Các loại thuốc steroid này làm giảm hoạt động của tế bào tạo xương và tăng hoạt động của tế bào hủy xương. Chúng cũng làm giảm khả năng hấp thụ canxi của cơ thể và tăng lượng canxi bị thải ra qua nước tiểu.
Việc sử dụng hormone tuyến giáp liều cao cũng có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, do quá trình tái tạo xương diễn ra nhanh hơn mức bình thường, dẫn đến sự mất cân bằng giữa hai quá trình phân hủy và tái tạo xương.
Lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá và các rối loạn ăn uống là những yếu tố nguy cơ khác có thể gây loãng xương. Những thói quen này làm suy giảm khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng như canxi và vitamin D.
Canxi và vitamin D đầy đủ là yếu tố then chốt trong phòng ngừa loãng xương.
Triển vọng điều trị và phòng ngừa
Sự tương tác phức tạp giữa PTH, canxi và vitamin D giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng giữa quá trình hình thành và phân hủy xương.
Một số bệnh lý và thuốc điều trị có thể ảnh hưởng đến quá trình tái tạo xương, dẫn đến tình trạng xương mỏng dần. Do đó, việc duy trì lượng canxi và vitamin D đầy đủ là yếu tố then chốt trong phòng ngừa loãng xương.
Cử nhân. Nguyễn Nhật Phúc
Theo Healthline
HỆ THỐNG TRUNG TÂM Y KHOA PASTEUR ĐÀ LẠT
