TẦM SOÁT LOÃNG XƯƠNG: ĐỐI TƯỢNG, QUY TRÌNH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

TẦM SOÁT LOÃNG XƯƠNG: ĐỐI TƯỢNG, QUY TRÌNH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Loãng xương gây ra những thay đổi trong cấu trúc xương, làm suy giảm mật độ và chất lượng xương. Điều này khiến xương trở nên giòn hơn và dễ gãy hoặc nứt.

Việc tầm soát định kỳ bằng công nghệ hình ảnh chuyên dụng có thể giúp phát hiện loãng xương và áp dụng các biện pháp phòng ngừa kịp thời. Thời điểm tầm soát phụ thuộc vào nhiều yếu tố nguy cơ, bao gồm giới tính và độ tuổi.

Loãng xương được coi là một “căn bệnh thầm lặng” vì thường không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi gặp các vấn đề như gãy xương hoặc có dấu hiệu thay đổi tư thế.

Dưới đây là những thông tin cần thiết về loãng xương, phương pháp tầm soát và cách phòng ngừa.

Thống kê về loãng xương
Một nghiên cứu năm 2014 đã phân tích dữ liệu từ Khảo sát Kiểm tra Dinh dưỡng và Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (2005-2010) và số liệu điều tra dân số Hoa Kỳ năm 2010, cung cấp một số thông tin quan trọng như:

• Ước tính có khoảng 10 triệu người trưởng thành ở Hoa Kỳ bị loãng xương.
• Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới. Khoảng 20% phụ nữ và 5% nam giới trên 50 tuổi mắc loãng xương.
• Khoảng 43 triệu người Mỹ khác bị giảm mật độ xương (còn gọi là loãng xương mức độ nhẹ), có nghĩa là xương không còn chắc khỏe như bình thường. Mặc dù tình trạng này không nhất thiết dẫn đến loãng xương, nhưng cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Ai nên tầm soát loãng xương?
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ khuyến nghị tầm soát loãng xương cho phụ nữ từ 65 tuổi trở lên. Tuy nhiên, không có khuyến nghị cụ thể đối với nam giới.

Phụ nữ từ 65 tuổi trở lên nên tầm soát Loãng xương

Các chuyên gia đề xuất tầm soát cho cả nam giới và phụ nữ có các yếu tố nguy cơ nhất định, bao gồm:

• Tiền sử gãy xương trước đây
• Sử dụng một số loại thuốc như prednisone hoặc heparin kéo dài
• Các bệnh lý làm tăng nguy cơ gãy xương như hội chứng Cushing hoặc suy thận mạn tính
• Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp
• Tiền sử gia đình mắc loãng xương hoặc các bệnh liên quan đến xương, đặc biệt là trường hợp gãy xương hông ở mẹ trước 50 tuổi
• Thói quen sinh hoạt ảnh hưởng đến sức khỏe xương, như sử dụng rượu bia quá mức hoặc hút thuốc lá

Ngoài ra, bác sĩ sẽ đánh giá những thay đổi gần đây về chiều cao và tư thế để xác định nguy cơ loãng xương.

Mặc dù các khuyến nghị dựa trên giới tính sinh học, nhưng giới tính và giới sinh học không hoàn toàn giống nhau. Người chuyển giới cũng có nguy cơ loãng xương, đặc biệt khi trải qua liệu pháp hormone hoặc phẫu thuật liên quan đến nội tiết tố. Do đó, cần tham vấn bác sĩ để xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp.

Quy trình tầm soát loãng xương
Có nhiều phương pháp hình ảnh khác nhau để tầm soát loãng xương, trong đó phổ biến nhất là phương pháp đo mật độ xương bằng tia X năng lượng kép (DEXA hoặc DXA).

Quy trình thực hiện DEXA:

• Bệnh nhân sẽ nằm xuống trong khi thiết bị X-quang quét qua cơ thể.
• Phương pháp này sử dụng tia X liều thấp và có thể tạo ra hình ảnh chi tiết về xương và mô mềm.
• Thời gian thực hiện chỉ mất vài phút.
• DEXA thường tập trung vào khu vực hông và cột sống – hai vị trí dễ bị gãy xương nhất.

Ngoài DEXA, một số phương pháp khác có thể được sử dụng bao gồm:

• DEXA ngoại vi: Tương tự DEXA nhưng dùng thiết bị di động để đo mật độ xương tại cổ tay và gót chân.
• Siêu âm định lượng: Dùng sóng siêu âm để đánh giá xương gót chân mà không sử dụng tia X. Tuy nhiên, phương pháp này không đo được mật độ xương chính xác như DEXA.
• X-quang thông thường: Chỉ có thể phát hiện các gãy xương do loãng xương, nhưng không chẩn đoán bệnh chính xác.

Ngoài ra, công cụ đánh giá nguy cơ gãy xương FRAX cũng được sử dụng để ước tính nguy cơ loãng xương trong 10 năm dựa trên một bảng câu hỏi 12 yếu tố.

Phương pháp đo mật độ xương bằng tia X năng lượng kép (DEXA hoặc DXA).

Các phương pháp điều trị loãng xương
Việc điều trị phụ thuộc vào mức độ mất xương được phát hiện qua kết quả tầm soát.

Thay đổi lối sống
Nếu loãng xương ở mức độ nhẹ, bác sĩ thường khuyến nghị điều chỉnh lối sống để cải thiện sức khỏe xương như:

• Bổ sung đủ canxi (khoảng 1.000-1.200 mg mỗi ngày)
• Đảm bảo hấp thụ đủ vitamin D
• Tăng cường tập luyện thể dục, đặc biệt là các bài tập chịu trọng lượng như đi bộ, chạy bộ hoặc nâng tạ
• Hạn chế sử dụng rượu bia và caffeine
• Bỏ thuốc lá nếu có thói quen hút thuốc

Dùng thuốc điều trị
Nếu tình trạng loãng xương nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê các loại thuốc như:

• Thuốc chống hủy xương: Nhóm bisphosphonates (alendronate, risedronate) giúp giảm tốc độ mất xương.
• Thuốc điều chỉnh hormone: Một số thuốc như raloxifene có tác dụng mô phỏng estrogen giúp duy trì mật độ xương.
• Thuốc đồng hóa xương: Như teriparatide, abaloparatide giúp kích thích sự hình thành xương mới, thường được chỉ định ở trường hợp loãng xương nặng.

Phòng ngừa loãng xương
Có thể phòng ngừa loãng xương thông qua:

• Tập thể dục thường xuyên, kết hợp nhiều loại bài tập như nâng tạ, đi bộ
• Duy trì chế độ ăn giàu canxi và vitamin D
• Tránh hút thuốc và lạm dụng rượu bia
• Kiểm soát liều lượng thuốc có thể ảnh hưởng đến xương, như glucocorticoid

Kết luận
Loãng xương làm giảm mật độ và khối lượng xương, có thể dẫn đến gãy xương nghiêm trọng. Phụ nữ trên 65 tuổi và những người có yếu tố nguy cơ nên thực hiện tầm soát để phát hiện sớm.

Việc bổ sung canxi, duy trì vận động thường xuyên và tránh các thói quen không lành mạnh có thể giúp phòng ngừa và kiểm soát bệnh. Kiểm tra bằng DEXA là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất giúp ngăn ngừa biến chứng.

Cử nhân. Nguyễn Nhật Phúc

Theo Healthline